برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد

کنیا – نایروبی

سفارت جمهوری اسلامی ایران در نایروبی ، نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران نزد برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد ار برعهده دارد. رئیس سازمان محیط زیست جمهوری اسلامی ایران ، عضو مجمع محیط زیست ملل متحد که بالاترین نهاد برنامه محیط زیست است می باشد. این مجمع هر دوسال یک بار در نایروبی تشکیل جلسه می دهد و صدها تن از وزریران و مقامات ارشد دولتهای عضو در آن حضور می یابند. تمامی اعضای سازمان ملل متحد عضو برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد می باشند.

مقدمه

درگذشته حفظ محیط زیست مسئله داخلی و جزء قلمرو حق حاکمیت کشورها به حساب می آمد در حالیکه پاره ای از تحولات در زمینه های گوناگون سیاسی ، اقتصادی، تکنولوژی، علمی و زیست محیطی در سطوح ملی و بین المللی طی دهه های گذشته موجبات گسترش قلمرو ، توسعه ابعاد و نهایتا تغییر وتحول مفهوم محیط زیست را در دهه های اخیر فراهم آورده است.

با مشاهده پیامدهای مخاطره آمیز تخریب محیط زیست بویژه در کشورهای پیشرفته از یک سو، پیشرفت علوم و دانش مربوط به طبیعت و محیط زیست از سوی دیگر به تدریج توجه سازمانهای بین المللی ، ملتها و حکومتها را نسبت به ابعاد خطر آلودگی محیط زیست و ضرورت مقابله با عوامل آن جلب نمود. از این رو نگرانیهای زیست محیطی در دستور کار بسیاری از سازمانهای بین المللی در اوائل دهه 1960 قرار گرفت.

 در همین دهه بررسی جنبه های مختلف آلودگیهای جوی از جمله اهداف سازمانهایی مانند سازمان بهداشت جهانی، سازمان هواشناسی ، آژانس بین المللی انرژی اتمی، سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد و سازمان علمی و فرهنگی ملل متحدبود.

محیط زیست دریایی به وسیله سازمانهایی مانند سازمان بین الدولی  ومشورتی دریانوردی، سازمان خواروبار وکشاورزی ملل متحد، سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد، سازمان بهداشت جهانی و آژانس انرژی اتمی مورد حمایت قرار می گرفت.

آلودگی های آب و توسعه منابع آبی به وسیله سازمانهایی مانند سازمان هواشناسی ، سزامان خواروبار و کشاورزی ملل متحد وسازمان علمی و فرهنگی مورد پیگیری قرار داشت. استفاده از زمین و حمایت ازمنابع طبیعی از سوی سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد و یونسکو و مشکلات زیست محیطی شهری ، همچنین بوسیله سازمانهای مذکور و سازمان بهداشت جهانی مورد پیگیری قرار می گرفت.

ارگانهای مختلف دیگری از سازمان ملل متحد شامل کمیسیونهای اقتصادی منطقه ای مانند کمیسیون اقتصادی منطقه اروپا، در گیر جنبه های خاصی از این مشکلات بودند و همچنین سازمانهای غیردولتی زیادی بطور فعال وارد جنبه های مختلف آلودگی زیست محیطی شده بودند.

بنابراین کمبود نهاد هماهنگ کننده که بتواند با تمرکز کامل بر مسائل زیست محیطی، سیاست گذاری و فعالیت های موجود در زمینه محیط زیست را هماهنگ نموده و همکاریهای بین المللی، بین دولت ها و سازمانهای بین المللی را ارتقاء بخشد، آشکار گردید.

در اواخر این دهه بود که همه نگاه ها به سوی سازمان ملل متحد دوخته شده بود، اما با وجود این واقعیت باید اذعان نمود که ملل متحد در آن زمان فاقد هر نوع نهادی در این زمینه بود. با برگزاری کنفرانس استکهلم در خصوص محیط زیست و انسان در سال 1972 ، تاسیس برنامه محیط زیست ملل متحد (یونپ) به منظور فوق به تصویب شرکت کنندگان رسید. این برنامه در سال 1973 فعالیت های خود را بعنوان یک نهاد ، در درون سازمان ملل متحد آغاز نمود.

یونپ تنها سازوکار سازمان ملل متحد است که صلاحیت سیاست گذاری، هماهنگی و تشویق موضوعات مختلف زیست محیطی را بین دولت ها و نهادهای تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد و سایر سازمانهای دولتی و غیر دولتی بین المللی دارد.

ایران با شرکت در کنفرانس موسس برنامه محیط زیست ملل متحد، یعنی کنفرانس استکهلم از ابتدا در تاسیس و فعالیت های این نهاد جدید شرکت فعال داشته و سالانه مبلغی را جهت حق عضویت پرداخته است.  نقش این نهاد کلیدی در زمینه موضوعات زیست محیطی برای کشورهای در حال توسعه و بویژه کشور ما که از جنبه های مختلفی درگیر با موضوعات زیست محیطی می باشد و در دو سوی خود یعنی شمال و جنوب دارای دو دریای بسته و نیمه بسته و در منطقه ای نسبتا خشک قرار گرفته، امری مهم می باشد.

برنامه محیط زیست ملل متحد با نام اختصاری (UNEP) نهادی وابسته به سازمان ملل متحد است که فعالیتهای زیست‌محیطی اعضای خود را هماهنگ نموده، در توسعه کشورها در اجرای دقیق سیاستها و تشویقهای گسترش قابل تحمل موثر بر طبیعت از میان شیوه‌های دقیق محیطی مساعدت می‌نماید. این برنامه در نتیجه کنفرانس سازمان ملل درمورد محیط انسان در سال ۱۹۷۳ پایه گذاری شد و مقر آن در نایروبی، کنیا قرار دارد. بر اساس اعلامیه محیط زیست بشر (بیانیه اصولی) که در ژوئن 1972 به تصویب کنفرانس جهانی محیط زیست انسان در استکهلم رسیده است، حفظ محیط زیست بشر و تضمین حقوق بشر برای برخورداری از محیط زیست سالم و تشویق و ترغیب فعالیت های زیست محیطی در سطوح بین المللی و منطقه ای و توسعه قوانین و معاهدات بین المللی به منظور کنترل آلودگی و تخریب محیط زیست ناشی از فعالیت های بشری از اهداف برنامه می باشد.

اطلاعات عمومی برنامه مذکور :

تاریخ تصویب برنامه : 15 دسامبر 1972

محل تصویب : نیویورک، سازمان ملل متحد

محل دبیرخانه : نایروبی، کنیا (کشوری که بهترین و غنی ترین تنوع زیستی جهان را داراست)

مرجع ملی و دولتی مسئول برنامه مذکور در ایران : سازمان حفاظت محیط زیست

یونپ، درسال 1972 به عنوان نگهبان و حافظ محیط زیست جهان، درنایروبی - کنیا استقرار یافت. تشکیلات یونپ از راهنمایی ها و درخواستهای وزرای محیط زیست کشورهای عضو که در شورای حکام یونپ حضور دارند، تبعیت می کند.

یونپ بخشهای کوچکتری را که الویتهای مختلفی از تشکیلات می باشد مانند، ارزیابی و واکنش سریع، توسعه خط مشی و قوانین، اجرای قوانین و برنامه ها، همکاریهای منطقه ای، ارتباطات و اطلاعات عمومی، صنعت تجاری و اقتصاد و حمایت از توافقنامه های چند جانبه زیست محیطی را سازماندهی کرده است. بخشهای دیگری نیز کار یونپ را به عنوان آژانس اجرایی تسهیلات محیط زیست جهانی هماهنگ می کند.

واحدهای همکاری منطقه ای شامل 6 دفتر منطقه ای آفریقا، آسیا و اقیانوسیه، اروپا، آمریکای لاتین و کارائیب، شمال آمریکا و غرب آسیا و بخش کوچکتری جهت هماهنگی این دفاتر در مقر یونپ می باشد. همچنین تعداد دفاتر فرعی که تحت نظر دفاتر منطقه است در آدیس آبابا، بروکسل، مسکو، برزیلیا و پکن وجود دارد.
فعالیتهای این برنامه سطح وسیعی از موضوعات راجع به جو زمین و اکوسیستم‌های زمینی را تحت پوشش قرار می‌دهد. این موضوعات نقشی قابل توجه را در گسترش قراردادهای بین‌المللی محیطی، ارتقاء دانش محیطی و اطلاعات و روشن نمودن راه افراد متعامل با سیاست بوده، کار بر روی گسترش و کاربرد سیاست با دولتهای ملی و نهادهای منطقه‌ای و کار در رابطه با سازمانهای غیر دولتی محیطی (ای ان جی ا اس) را دنبال می‌کند.



UNEP در گسترش رهنمودها و معاهدات مبتنی بر موضوعاتی همچون بازرگانی بین‌المللی در مواد شیمیائی بالقوه مضر، فرا مرزی آلودگی هوا، و آلودگی آبراههای بین‌المللی مساعدت نموده‌است.



سازمان هواسنجی جهانی و UNEP هیئت درون دولتی ناظر بر تغییرات آب و هوا (آی پی سی سی) را در سال ۱۹۸۸ بنا نهادند. همچنین یو ان ای پی، یکی از چند آژانس اجرائی جهت تاسیسات محیطی جهانی (جی ای اف) می‌باشد.



موضوع مرتبط :

UNEP، در سال 1972 تاسیس شد ،جایگاهی برای محیط زیست در سازمان ملل متحد است.

 UNEP به عنوان تشکیل دهنده و مجری، مدافع، مربی و تسهیل کننده برای ترویج استفاده عاقلانه و توسعه پایدار از منابع محیط زیست جهانی عمل می کند.

کارهای UNEP شامل:

• ارزیابی شرایط زیست محیطی جهانی، منطقه ای و ملی
• توسعه تجهیزات و دانش ملی و بین المللی زیست محیطی
• تقویت نهادهای زیست محیطی برای مدیریت بهینه ی محیط زیست

ماموریت

"برای تامین رهبری و تشویق مشارکت در مراقبت از محیط زیست، اطلاع رسانی به کشورها. توانمندسازی ملت ها برای بهبود کیفیت زندگی آنها بدون به خطر انداختن سرمایه های نسل های آینده است."

وظایف و توانایی ها

"یک مرجع تصمیم گیری جهانی برای محیط زیست است که توانایی تصمیم گیری برای محیط زیست را دارد. کمک به پیشرفت گروه ها و دوستداران محیط زیست و سازمان های زیست محیطی زیر نظر سازمان ملل متحد. همچنین دفاع و پشتیبانی از حقوق زیست محیطی از وظابف این گروه است."